Reisa i fornybarland

–Tror ikke vi kan ha for mange av dem, nei. Reiseleiaren har ei blanding av spøk og alvor i røysta. Han er førstemann tilbake i minibussen der eg er sjåfør. Me har akkurat hatt ein stogg på Moskog fordi journalisten ville ha fleire bilete av brusande fossefall. Fem minuttar fotosesjon vert fort til femten når me først stoggar. Reiseleiaren er ein smule uroleg for avtalane som ventar lenger framme i løypa. Med tolv bedriftsbesøk på tre dagar er programmet heller stramt. I det skyvedøra på bilen slær att, tenkjer eg at parallellane til tv-serien Gutta på tur er fleire. Me er fem karar på tur gjennom Sogn og Fjordane sin mangfaldige og vakre natur. Rett nok i bil, ja vel, og rett nok på jakt etter bedrifter som vil satse på fornybar energi, men; stemninga er særs lystig og me er fullt klare over at me har ulike roller å fylle undervegs. Tre av oss er forskarar på jakt etter gode case og nyttige informantar til eit framtidig studieopplegg ved Høgskulen i Sogn og Fjordane. Ein samfunnsengasjert bankmann leitar etter næringspotensiale, marknadsutsikter og regionale utviklingsvinstar i kjølvatnet av investeringar i fornybar energiteknologi. Journalisten jaktar på dei gode historiene. Alt skal me fange i eit fylke som har ambisjonar om å ta føringa i det fornybare energikappløpet.
..........Me ligg ikkje så verst an når me svingar inn på gardstunet ved Erikstad i Jølster. To gardbrukarar står klare til å vise oss rundt på dei to småkraftverka i Daleelva. Dei bedyrar at dei ikkje har venta lenge, og set umiddelbart i gang med si historie. Investeringskostnader, risikovilje, energiuttak og lønsemd. Etter kvart går nokre av tala i ball for meg, men eg lærer at grunneigarane deler utbytet etter elva sine fallmeter på sin eigedom. –Artig at dem som nå tjener mest penger er dem med forfedre som måtte nøye seg med å ta landområder i de bratteste skråningene, konkluderer journalisten. Godt poeng.
..........Fram til no har rundturen i fylket, med arbeidstittelen Reisa i fornybarland, ført oss innom fire verksemder med visjonar om ei fornybar energiframtid. I NorSun sine moderne fabrikklokale i Årdal kommune studerte me første dagen produksjonen av einkrystall silisiumskiver (wafers). Desse vert vidare utvikla til solcellepanel. Vidare fekk me omvising i Statkraft sitt moderne vasskraftanlegg i fjellet ved Myklemyr i Luster kommune og informasjon om Sogndal kommune sine planar for nytt trafoanlegg i enden av den mykje omtala 420 kV-lina frå Ørskog til Fardal. Første stogg på dag to informerte næringssjefen i Høyanger kommune om bedrifta Nordic Power Systems sitt innovative prosjekt for å utvikle eit system for energiproduksjon basert på flytande drivstoff kombinert med høgtemperatur brenselceller.
..........Innimellom møta siste døgeret har me ete sein middag på Kafé Marifjøra i Luster og sove på Kviknes Hotell i Balestrand. Etter inspeksjonen av småkraftverka set me kursen mot Stryn Fjernvarme AS og Fjordane Biovarme i Stryn og Fjordvarmeprosjektet på Nordfjordeid. Tidsskjemaet tillet ein velfortent kaffi- og bollestogg ved Byrkjelo på vegen. Bioenergianlegget i Stryn leverer varmt vatn, oppvarma av flis, gjennom røyrleidningar på om lag 2200 meter. Fjordvarmeanlegget på Eid inneber ein sjøvassleidning som hentar opp fjordvatn på 50 meter djupn. Vatnet, på mellom 8-12 grader, vert nytta til oppvarming og kjøling i større bygg ved at varmevekslarar overfører sjøtemperaturen til bygningar på land, får me vite.
.........–En ting er teknologien, men jeg er imponert over den lokale entusiasmen vi møter her. Det er blitt kveld, dag to nærmar seg slutten og me er endeleg på veg ut mot kysten og Vågsøy kommune. Journalisten summerer opp besøka våre så langt. –Her bygger altså fylkeskommunen to nye, moderne videregående skoler i Nordfjord og flere andre nybygg kommer til – og alle satser på ny fornybar energi til oppvarming og kjøling! Dei andre i bussen er samde. Den lokale fellesskapen omkring prosjekta er ein interessant observasjon. Ja, eg anar ei stoltheit når bankmannen stadfestar at mange i Sogn og Fjordane har ein eigarskap til nye prosjekt som kan føre med seg både ny næringsverksemd og ein meir miljøvenleg energiproduksjon.
..........–Eit bilete av den solnedgangen er vel den sikre screensaveren på pc-en min! Eg tek meg i å nemne ordet klisjé, for opplevinga er nesten for perfekt. Vel framme ved Kråkenes fyr i Vågsøy kommune rekk me akkurat solnedgangen lengst vest i havet denne Jonsokaftan. Bileta me tek liknar mistenkjeleg på hybelplakatar frå 80-talet, og to hjortar i horisonten gjer ikkje saka betre. Eller verre. –Alt dette er nøye planlagt, det sier seg selv, kjem det med begeistring frå reiseleiaren. To blide vertinner syner oss romma våre og eit lite kjøkenbibliotek. Det er seint. Eg sovnar før eg rekk lese ferdig føreordet.
..........Måløy Vekst innleiar dag tre med tidleg frukost på Kråkenes fyr før ferda går opp til Kvalheim Kraft sin vindmøllepark på Mehuken. Bankmannen og journalisten er dei heldige som får med seg klatreetappen opp i toppen av vindmølle fem i finveret. Vindparken vart etablert i 2001, og i 2008 vart det gjeve konsesjon til ei utviding til tretten vindmøller. Mehuken II skal vere i full drift frå 2010. Det er eit høgdepunkt på rundreisa å studere dei mektige monumenta på nært hald.
..........Etter at Måløy vidaregåande skule har teke oss med på prøvetur med interaktiv ferje mellom svaiande frålandsvindmøller, og tapas er innteken på øya Silda etter lynrask båttur, er siste stoggen verksemdene Easy Form AS og Stadt Towing Tank. Sistnemnde er ein 182 meter lang hydrodynamisk testtank til over 30 millionar kroner. Der kan alle typar farty testast ut. Det siste no er supplyskip og frålandsvindmøller. Easy Form er eit nyetablert selskap som har utvikla ein fresproduksjon av former til plast- og komposittindustrien. Ambisjonen er å medverke i produksjonen av vindturbinar.
..........Journalisten ruslar inn på flyplassen på Anda for retur til Oslo og takkar reisefylgjet for lærerike dagar. Brått kjem eg på at einkvan ein gong har sagt at Chamonix vart skapt den åttande dagen – til glede for skikøyrarar, klatrarar, tindebestigarar, terrengsyklistar, paraglidarar, motbakkeløparar og basehopparar. Etter 85 mil på farten gjennom den fantastiske landskapen dei siste tre dagane, har eg nok ein gong fått stadfesta at det same gjeld Sogn og Fjordane. Her veit me i tillegg å nytte den flotte naturen og dei fornybare ressursane til å produsere rein energi. –Når studentane på fornybar energistudiet skal reise gjennom fornybarland treng du vel ein lokalkjend sjåfør, gjer du ikkje?