Lascia ch'io Pianga

Georg Friedrich Händel (1685-1759) var fødd i Halle, Sachsen-Anhalt i det som då var det tysk-romerske rike (843–1806), og han byrja med musikk allereie som barn. Far hans var imot at han skulle satse på musikken som leveveg, og ville at han skulle skaffe seg ei skikkeleg utdanning i staden. Historia fortel at då ein tysk hertug høyrde Händel spele orgel som niåring, tilrådde han faren å la unge Georg Friedrich satse på ei karriere innanfor musikken. Faren lytta – og gav etter. Som tolvåring vart han tilsett som organist i kyrkja i Halle. Han var då godt i sving med både komposisjonar og fiolinspel. I 1710 flytta han til London, og frå 1719 var han musikksjef for den då nyleg grunnlagde Royal Academy of Music. Händel vert rekna som ein av barokktidas fremste komponistar, og han skreiv over 40 operaer og heile 23 oratorier.

Så er det fengande å lese og høyre om korleis den genierklærde arbeidde. Då han skreiv den kjende passasjen i operaen 'Rinaldo' som heiter 'Lascia ch'io Pianga', såg han føre seg ei enkel, men dramatisk, historie. Kort fortalt handlar dette om ein hertug i eit slott, oppe på haugen utanfor landsbyen, som vert så forelska i ei vakker, men svært fattig byjente. Han har sett ho fleire gonger i landsbyen, og forkledd som munk har han smugkikka på ho nedi gatene. –Hm, tenkjer han, korleis skal eg vinne ho, tru? Han tenkjer seg om, og rådfører seg med sine næraste. –Jau, jamen trur eg at eg skal kidnappe ho, og setje ho i fangekjellaren min. For før eller sidan, så lenge eg er den som gjev ho mat og eh, omsorg, skal du beint sjå at ho byrjar like meg. Og så gjer han nett det.

Men sjølvsagt er den fattige byjenta så glad i han bondesonen som skal overta eit lite småbruk utanfor byen. Ho tenkjer slik på han at ho berre av sakn og lengt held på å daue der nedi fangekjellaren. Ho nektar å ete, og ho gret kvar einaste natt. Og sjølvsagt er ’Lascia ch’io Pianga’ hennar såre song. Songen kan høyrast gjennom gittervindauget oppe på veggen. Ho syng han medan ho sit i måneskinet som strekkjer seg heilt inn i hennar vesle hjørne i kjellaren:

Lascia ch'io pianga la dura sorte (let me weep over my cruel fate), E che sospiri la libertà (and that I long for freedom)! E che sospiri, e che sospiri la libertà (and that I long, and that I long for freedom)! Lascia ch'io pianga la dura sorte (let me weep over my cruel fate), E che sospiri la libertà (and that I long for freedom)!

Og Sarah Brightman sin YouTube-versjon er så mjuk og dramatisk, og ho får fram lidinga og lidenskapen som eg ser føre meg fattigjenta strir med. Høyr han her!

Etter denne historia, på kva fest som helst, vert det diskusjonar i det vide og breie om kven som er flinkast til å formidle dette stykket: Sarah Brightman eller Kiri Te Kanawa. Då me for nokre år sidan vitja grava til Händel i Westminster Abbey i London, bestemte me oss for å oppsøkje operaen i Milano for å høyre ’Rinaldo’ (1711) ein gong sjansen byr seg. Til dess får me feire æh, kniplingbryllaupsdag fyrste juli med å høyre på Sarah sin vene song.

QUIZ: 1) Kor lenge har ein vore gift når ein rundar kniplingbryllaupsdag? 2) Skal ein kjenne seg gamal når ein har nådd eit slikt tal år som rette ektefolk, hæ? To be continued...

Dei gamle skal ein æra, dei unge skal ein læra (Ivar Aasen)

Sundag kveld (20.37):
–Tek vel litt av no med det vitskaplege fokuset på treningsarbeidet i heimen, tykkjer du ikkje? Den betre halvdelen i heimen observerer husbonden i det han finjusterer pulsbeltet over bringa. Garmin si Forerunner 405-pulsklokke blir innstilt på ei treningsøkt i pulssone 2. Her skal gjennomførast ei restitusjonsøkt etter fredagens intervalltrening, må vite. Klokka gjev lyd; både om ein ligg over eller under sone 2. –Rett nok har du flagga for all verda at Birken står for tur utpå vårparten, men kafaan, mange av oss har no gått det lange rennet utan å ha tenkt ein augneblink på korkje pulsbasert trening, kilometerfart, tråkkfrekvens, temperatur, løypeprofilar for rundetrening, styrketråkk, tempoøkter, intervalltrening, rolege turar eller testrundar eller kva det no er alt eg høyrer snakk om for tida. Det er no vel berre å trene og sjå glad ut, vel…

–Jau, eg veit. Og det står sjølvsagt att å finne ut om det gjev seg utslag i betre prestasjonar, eg veit så vel. Men æh, pulsprat på altanen med treningskompisar seine sommarkveldar er jo så jækla interessant! Det vesle vitskaplege elementet som ligg i å hente ut grafar for snittpuls og fart og kaloriforbruk for den del, for kvar minste treningstur og kvart strekk mellom to mellomtider, gjev liksom heile treninga ein tilleggsdimensjon. I tillegg til at ein faktisk òg (helst!) skal observere framgang. Litt iallfall.

Aj, no kjenner eg att ein typisk inngang til diskusjon i heimen, merkar eg, og eg er snar å gruble ut ein teori om korleis framhaldet vert.

Tysdag kveld (19.53):
–No, korleis gjekk det? Eg er nyfiken. Ho må puste litt meir før ho svarar. – Jau, det gjekk jo for så vidt greitt nok dette, slær ho fast, men eg kjenner jo at det er litt avslørande på eit vis. Å leggje treningsturen MIN inn på pc-en DIN slik at DU kan analysere kvart steg EG har teke innover mot Flya. – For no sprang eg vel med GPS-en på og full pakke?

–Ja, hehe, men viktigast; då me snakka om dette sundag, kjende eg meg nokså viss på at du ville teste ut høgteknologien. Og det ofseleg fort. Me rundar snart 13 år etter inngått giftarmål, veit eg, og du er framleis nyfiken og innovativ. Likar det, eg! –Men dei gamle trenarane våre frå Hordaland Skikrins er nok truleg barka motstandardar av utstyrshysteriet. Ho verkar sikker, og sjølv må eg vedgå at eg òg har ein slags lojalitet til dei gamle karane oppi det heile. Og til treningsfilosofien deira. –Jo, eg veit jo kva dei fekk til med Kristen og Gudmund Skjeldal!

–Jepp, og nettopp difor har eg vel automatisk i meg ein slags umiddelbar motstand mot for mykje nytt og fancy på treningsfronten, legg ho til. Me var vel rundt 17 då me, etter ein times fellestrening i Songvesåsen, fekk fylgjande treningsfilosofi presentert frå skitrenar Wæhle: –Fyrste timen er oppvarming, andre timen er trim og fyrst den tredje langkøyringstimen er for trening å rekne. Meir treng ein ikkje vite! Ein enklare treningsfilosofi, javel, tenkjer eg, men moro?

–Dessutan stramma pulsbeltet litt slik at andinga vart tyngre når det verkeleg røynde på. Så eg trur du får trekke frå litt på snittpulsen, æh, kjære!

Sumar og sigrar

Langrennsbloggen forfell, eg innser det. Det er for fint ver, og altfor mykje EM på fjernsynet. Og for freistande å teste den nye pulsklokka med GPS i fagert Sogneterreng. Eller det vil seie; ikkje altfor mykje tv-fotball sånn generelt, berre for mykje til at det let seg gjere å oppdatere ein samfunnsblogg på relevante saker som opptek huslyden. Samstundes. Og så kan eg like godt her og no love skjerpings på bloggen framover. Særleg vil eg reklamere for den månadlege serien som startar opp fyrste veka i august her: Vegen til Birken - 21. mars 2009. Her kjem både treningstips, lenkjer til artiklar på langrenn.com og skisport.no og referat frå eigne treningar fram mot Birken-debuten til husbonden i heimen. Tek i mot tips sjølv og, eg!

Medan bloggen forfell, og sumaren stel tida mi, tykkjer eg ratt det er på tide å trekkje fram nokre flotte eh, lat oss like godt kalle det sigrar som noko anna. Noko som berre er bra, og som det er brei semje om i nemnde huslyd. Fyrst sler Bergens Tidende stort opp at utflytt sogndalsjente Signy Fardal har valt å formidle eit portrett av syngjedamemodellkjendisen Jessica Simpson på nynorsk. -Ho kan like godt formidlast på nynorsk som på bokmål, seier Fardal til BT i dag. Fardal, som altså er redaktør i motebladet Elle, sler fast at ho kjem til å halde fram med å bruke nynorsk i bladet. Litt, iallfall.

Forfattaren Olaug Nilssen ('Få meg på, for faen', 2005, hugsar?) stiller generelt spørsmålet om kvifor me ikkje får lese om den siste Lancome-kremen på nynorsk, eller kvifor sjølv nynorske kjendisar så godt som aldri er siterte på sitt eige språk i media. Kan me i det heile sminke oss på nynorsk?, spør ho. Stoff om livsstil og motar pregar tida, og trend-, sports- og kvinnemagasina er med på å forme språket til unge og haldningane deira til språk. Motebladet Elle har gjort nybrotsarbeid når dei har trykt fleire artiklar på nynorsk siste året og dei har jamvel hausta svært god respons frå lesarane sine.

Og ikkje nok med det; i desse dagar kjem stadig meir av innhaldet på vevmøtestaden Facebook i nynorsk språkdrakt. Dette er eit viktig framsteg for nynorskbrukande ungdom, og leiaren i Norsk Målungdom (NMU), Jens Kihl, meiner sigrar som denne knapt kan overvurderast. –Me ser at nynorskbrukande ungdomar ofte slit med låg språkleg sjølvtillit, i tillegg til at dei møter målet sitt for lite. Då er det viktig at dei kan få populære ungdomstenester som Facebook på sitt eige mål, meiner han. Dette er med på å syne at nynorsk duger til all slags bruk, også til å formidle og beskrive det moderne samfunnet - om nokon altså skulle vere i tvil om det. NMU-leiaren meiner det er særskild gledeleg at det er ungdomen sjølve som står bak omsetjingsarbeidet.

I dag er truleg opp mot ein million nordmenn på Facebook. Statistisk sett vil kring 150.000 av desse vere nynorskbrukarar. Nynorsk vert no mellom dei 30 fyrste Facebook-språka i heile verda. Me gratulerer sjølvsagt målrørsla, men like mykje alle oss som er eh, menige nynorsktilhengjarar. Og så tek me oss ein tur ut i sumaryret i skogen. For det å trene naturleg intervall i vene vestlandsskogar går faktisk nesten berre an å gjere på nynorsk...

Bensin og bygdeutvikling

–For det fyrste er det viktig med ei arbeidsdeling mellom dei største sentra og bygdene ikring. Me treng bedrifter med behov for høgkompetansearbeidsplassar i regionsentra. Berre slik vil me over tid leggje til rette for busetnad i bygdene rundt. Kaffidrikkande kveldsvitjar meiner å sjå litt av svaret for å få endå fleire bygder til å bløme. –Flinke, unge og velutdanna kan då slå seg ned på bygda, fordi kompetansen deira er etterspurd ikkje langt unna!

–So far, so good, men kva skal eigenleg til for at me lukkast, då? Eg prøver meg, og får respons; –Jau, ei langsiktig og systematisk utvikling av den lokale infrastrukturen. Slik kan me få eit effektivt vegsamband og eit godt utbygd kollektivtrafikktilbod som gjer det mogleg å bu utanfor, men samstundes å jobbe i sentra. Sats på transport, kommunikasjonar og breiband. Og me som har småborn set pinadø pris på breiband og ein heimearbeidsdag innimellom, det heng saman med svevn og slikt. –Sjølvsagt skal bygdene i seg sjølve også utviklast og gjerast attraktive og tilgjengelege for tilflyttarar, men alle kan truleg ikkje jobbe der, vel? Spør ho.

–Men med raskt stigande drivstoffprisar kan jo ikkje bygdependlarane drive og køyre til og frå verken Sogndal, Førde, Bergen eller Oslo i lengda. Dyrt det, meiner den kaffidrikkande, og no BT-lesande vitjaren, og bompengane her i fylket kjem berre på toppen av alt. –Sant nok, prøver eg meg, men sett i eit miljø- og klimaperspektiv er jo ein relativt høg drivstoffpris bra, er det ikkje? Og me må jo tenkje på kva som er viktigast her; Tellus sin eksistens om hundre år vs. bygdeutvikling her og no?

–Aj, denne vekst-vern-diskusjonen er jo nærast ein klisjè, og ikkje berre litt heller. Kona er trøytt av halvinspirerte seine-natta-diskusjonar, og held seg for panna. –Men høyr, literprisen på både diesel og bensin har vore over 14 kroner, og no snakkar me om at ei tolegrense er kryssa, kjem det frå kaffidama. Sist det kom til eit slags folkeleg opprør mot dyr bensin, var vel då prisen passerte ti kroner. No skjer det eit samanfall av stigande oljepris og ein auke i bensin- og dieselavgifta frå 1. juli. Ikkje bra, det!

–Høyr, isolert sett vil jo ikkje avgiftsauken påføre bilistane dei store byrdene, då. Eg reknar. –Det er vel snakk om ein hundrelapp eller tre i året om me køyrer 20.000 km. Ei berekraftig utvikling inneber ei utvikling der behova som dagens menneske har vert tilfredsstilte – utan at det øydelegg moglegheita for at framtidige generasjonar får tilfredsstilt sine behov. Det seier SN sitt klimapanel (IPCC), og dei fekk fredsprisen i fjor! Det viktige er vel nettopp å få folk til å tenkje seg om før dei set seg i bilen. No er eg på hoggen; –Og me må jo hugse på at me i Noreg har vore vande med å ha dei lægste drivstoffprisane i Europa. Om me reknar i høve lønsnivået. Med unnatak for Luxembourg får me mest bensin per utført arbeidstime.

Kaffivitjaren får siste ordet, i det me går over til annan drykk. –Den jamne bilisten brukar om lag 3,5 prosent av forbruket sitt til drivstoff. Greitt nok, det. Men det er store skilnader, gitt, og i distrikta, med dårleg utbygt kollektivtrafikktilbod, svir jo prisauken ekstra. Det er iallfall ikkje rett at me i dei verdiskapande utkantane skal lide mest! –Mindre privatbilisme i DEI STORE BYANE ville vere i tråd med tiltaka som Stortinget har samla seg om i klimaforliket. Kva gjer styremaktene for verkeleg å få det til, tru?

Herleg samanfall mellom semje på altanen og servering av iskald og søt terassevin...