Heimejol

Det tok litt tid i år før det vart skikkeleg skiføre, men i jola har parkeringsplassen på Kleppa pinadø vore full att. Alle aldrar, ambisjonar og aktivitetar har vore representerte i skiløypa, og løypenettet på Øvstestølen er hermed kåra til den mest sosiale arenaen i bygda. –Må du stogge for å prate med alle, då? Yngstesonen oppgjeven over tyting om trening, skismurning, Tour de Ski, den britiske dramaserien Cranford, siste nytt om israelske åtak på palestinske område på Gazastripa, løysinga på gårsdagens Julenøtter (eit kjekt program som eg aldri rekk å få med meg!) – og nye målingar om kva fogderistrid(ane) har å seie for utviklinga i Sogn og Fjordane. Berre ordet gjer meg nærast kvalm... –Nei, du har rett, slær eg fast, frå no av seier me berre 'hei', hæ? –Ja, bra!

Etter fleire æh, sosiale dagar på ski, er det til gangs fint å oppsøkje dei finfine langrennsløypene på eit tidspunkt nesten ingen andre er der. Uansett om ein planlegg å delta i skirenn eller om ein brukar skia for å halde seg i form, er det viktig å beherske ski og teknikk slik at ein får størst mogleg glede av turane, må vite. Difor tidleg opp sundag for å trene – utan å måtte stogge. Midtvegs ute i tredjerunden, litt over kl. 09.30, slit ei oransjeraud sol seg såvidt opp over Fresvikbreen på andre sida av fjorden.

Så vert det ein stogg likevel. Ikkje for å prate, nei, men for å lene seg på stavane og ta inn soloppgangen midt i økta. Laaange skuggar buktar seg bortover utanfor løypa, og eg knipsar trasèen med tomegapixeltelefonen. –Nei, vidare! No med tankane festa til Kristen Aaby sine tips for dei fyrste skiturane til lesarar av bladet Kondis. To hovudfaktorar tel; god teknikk og gode ski. –Det viktigaste i starten er å gå roleg, veldig roleg, seier han. –Difor er det ein føremon å gå dei fyrste skiturane åleine. Jau, eg veit så vel, for konkurranseinstinktet gjer at me gjerne har lett for å mase einannan opp utan å tenkje på teknikken når me går i flokk.

–Hugs; ikkje springe oppå skia med høge skuldrer, men finne roen og gli på skia, held han fram. Hm, nett det med å gå roleg er eg iallfall med på, merkar eg, for balansen tillet ratt ikkje noko anna. Og så langt i jola har den andre faktoren lete seg løyse med tynne lag Swix VR50 under skia. Greitt slik.

Etter lang skiøkt ber det heim til førebuing av stor fellesmiddag og kjekke aktivitetar som høyrer jola til – og som gjer at det heller ikkje i kveld vert høve til å konkurrere i stova om å vere best på Roald Øyen sin faste jolequiz...

Den siste bilvasken

Skitnesundag vert han gjerne kalla, siste sundagen før jol. Namnet er vanleg i vossamålet, og det fortel oss at dagen tradisjonelt vert nytta til arbeid i staden for kvile. Pynting og jolerigging inne og ute står på programmet. Skitnesundag er elles dagen då dei siste smalahova skal etast. Neste gong ein et slik festmat er tidlegast i slutten av september neste år, i fylgje tradisjonen. Hovuda kan bli harske og ikkje ha same kvaliteten dersom dei ligg over nyåret. Ikkje bra. I år vert dagen nytta til å sove frampå (for fyrste gong på lenge, merka eg), avslutte joleverkstad og jolekortskriving i stova som starta tidleg i desember (men som liksom aldri heilt vart runda av i år), kople opp ny vaskemaskin (då den ni år gamle vaskemaskina pumpa ut sitt siste skyljevatn laurdag) – og til årets siste bilvask (den tredje heile hausten!). Fyrst fjerning av sykkelstativ, sitjeunderlag og mykje anna fast inventar i bagasjerommet, plater, gule lappar, kvitteringar og snopepapir i hanskerommet, parkeringsbillettar, refleksar og fleire gule lappar i sidelommene i dørene og tom tursekk, ballpumpe, tre golvlister og eit klatretau i skiboksen. Puh...

Rart med det; bilen er faktisk eit slags eh, nav som svært mange aktivitetar krinsar rundt. Dette slær meg i det eg skrur opp Pearl Jam i bilanlegget. Store og små hendingar i løpet av året – og bilen er med. Stappfull i skrålande, skrattande, diskuterande, engasjerte og tekstande tenåringar eine dagen, og like full av litt mindre, like energiske, tredje- og fjerdeklassingar den neste. Til eller frå trening, kino, bursdag eller hyttetur. Etter at bilen er heilt tømd, føregår grovreingjeringa med støvsugar. Fyrste køyreturen i 2008 var heim frå Bergen etter nyttårsfeiring i England. Vinteren førde vidare med seg turar til og frå skiløyper. Den galeien kulminerte med skismørjingsoppdrag på Birkebeinerrennet; bilen stappfull i varme klede, treningsklede og skismurning. Seinare kom ein mild april med kjekke turar med kaffi på termos, bollar i sekken og vårsol i andletet. Utpå sumaren kom gloheite turar med klimaanlegget på fullt etter fotballkampar eller jobbmøte. Under førre runde med bilreingjering fann eg forresten att ein falma konsertbillett frå Springsteen-show på Valle Hovin under førarsetet. Bretta saman med ein like sliten 50-lapp. Ei lomme vart vrengd i juli ein gong. –Trur det var meg, kom det i kor då eg nemnde saka, hehe.

No; lynkjapp støvturk til Linkin Park. Kladdemerka på vindauga får ein omgang med same filla (har ikkje pusseskinn, nånei). Bilen vert jo òg innimellom nytta som arena for nøye planlegging av komande vekes aktivitetar. Ja, iblant gjerne som ein stad for gode samtalar og for vaksne avgjerder. Og ikkje sjeldan til telefonsamtalar, med eller utan handsfree. Salt er, som kjent, aggressivt på metall og er også med på å binde opp all driten som sprutar opp på bremseskivene, har eg lese. Etter innvendig bilvask av den raske sorten, køyrer eg bilen gjennom vaskehallen nedi bygda. Vaskeprogram med underspyling må vere bra, tenkjer eg, og då rekk eg ein kaffi før sjølve spylejobben tek til. Då me endeleg er samla for å ete dei siste smalahova, kjem diskusjonen rundt bordet fort inn på kva me, i lag med bilen, har vore med på siste året...

–Hm, hadde me berre hatt denne praten sist helg, ville det vore fort gjort å kome på åtte oppsummerande liner til alle julekorta, kjem det frå kone. –Men no er dei iallfall sende, og snart har me sagt god jul til alle me kjenner, slær yngstesonen fast, –og bra er det, for no er det berre tre - 3 - dagar att!
Takk for laget i 2008, då, anten du har vore med på biltur eller ikkje. Og nyt jola, for ho varer pinadø ikkje til påske!

70-talsbilete

Ole Aleksander bur saman med foreldra sine og hunden Puffen i ei ekte byblokk. Han er ein grei kar med mange tankar i hovudet – og han meiner det godt når han let Puffen ta oppvasken. Like eins tykkjer han det må vere rimeleg å invitere nokre, eh, mange fleire born heim i bursdagen sin enn det foreldra veit om. Ein dag kjem det ein ny gut i gata, og Ole Aleksander og kompisane hans er sikre på at han er slem. Det må han vere, for han skular slik på dei. Og så stel han trehjularen til Ole Aleksander. Men så syner det seg etter kvart at Oliver ikkje er så verst likevel. Det finn dei ut når mor til Ole Aleksander ber han heim på middag. Me skjønar fort at Oliver er einsam, og at han ikkje har råd til trehjular. Gjengen riggar basar, og med litt sparepengar i tillegg vert det sykkelkjøp, gitt.

Bestemora til Ole Aleksander har aldri reist med fly og aldri overnatta på hotell. Når ho finn ut at det er på tide å gjere noko med det, inviterer ho med seg Ole Aleksander på tur. Turen er vent skildra, og det ber av garde til ein norsk kystby. Det vert lagt ut spor i boka om kva for by det er tale om, og for ein byvand vossing er oppgåva grei – me har for lengst svara Bergen når boka til slutt røpar kvar dei er! Men kven er mannen som dukkar opp på flyplassen og som sit bak dei på flyet – gøymd bak ei avis?

Eg hugsar ikkje heilt om me las boka Ole Aleksander og bestemor til værs eller om me såg kinofilmen om mormor og Maren tolv, Martin ti, Marte ni, Mads åtte, Mona seks, Milly fem, Mina fire og Morten tre fyrst. Hm, og så gjekk jo etterkvart Guro på Tirilltoppen som TV-serie, ja. Og skreiv ikkje faren til Aurora på ei avhandling, tru - medan han var heimeverande? Men alt dette frå Anne Cath. var vel før me såg Flåklypa på bygdekinoen i dalen, eller...? Vel, det kan vere det same med heile rekkefylgja. Alt dette var iallfall way before E.T...

Mette Marit og eldstesonen

–Viss eg ikkje svarar med det same, er det fordi eg har musikk i øyrene! Me køyrer langs Jølstravatnet, og no eh, litt over fartsgrensa. Linkin Park surrar lint frå øyreproppane. Ute er det for lengst bekmørkt, slik det også var då me køyrde hin vegen. Siste kampen i flaumljos og lette sluddbyer på Florø Stadion. Ei fotballhelg er over. Treningssamling laurdag, krinsturnering sundag. Seinare i kveld ventar konfirmantljosmesse. Me innser at me er i tidsnaud. Godt nøgde etter flott spel, to scoringar og ein målgjevande (gutane sjølve nyttar konsekvent hockeyuttrykket 'assist'!). Sonen entusiastisk for at det alt neste helg er ny bylagsturnering – ei turnering som mildt sagt har prega helgene denne hausten. Alt vel. Småprating i bilen ein sein kveldstime er kjekt, og eg gløymer meg. –Hæ, kva sa du? Han freistar leggje ned framsetet. Gøymer seg liksom inni den nye hettegenseren. Kroar seg saman med nylasta musikk i øyreproppane. No Metallica.

Tenkje, tenkje, tenkje; driv me det litt langt no? Me tok jo eigenleg teikninga då siste seriekampen for gutelaget, der eldstesonen har spelt på lisens sidan i april fordi han eigenleg er for ung, gjekk seint fredag 17. oktober. –Puh, hugsar eg datt or meg, endeleg er ein lang fotballsesong over! Kjekt, jovisst, men bra travelt. Smågutelagsspel, Sognefjord Cup, Norway Cup, minst fire-fem treningar i veka og dobbel serie med gutelaget. –Puh, puh, puh! Men så kom eg i same augneblinken på at fyrste uttakssamlinga for krinslaget for 2009-sesongen vel var lagt til laurdag 18. oktober, var ho ikkje? I morgon føremiddag, altså? –Jau, pina, eh, ferien for sonen vert på om lag 14 timar. Ei dryg natt, for svarte!

Bladet SkiSport har dei siste åra køyrt med ei fast spalte der tidlegare (nokon seier 'avdanka') langrenns-, alpint-, skiskyttar- og hoppstjerner fortel om sin favorittskistad. Elegante portrett av gamle heltar med morosame, og somme tider sentimentale, minne vert servert. Reit im Winkl, Ramsau, Anterselva, Seiser Alm og Castelrotto vert presenterte som reine drøymestadane. Glansa bilete og kreative reportasjar frå endelause løyper og snøkledde fjellsider, harde skiøkter og idylliske kveldar i landsbyar som meir eller mindre lever av skiidretten og skituristar. Difor vekkjer det oppsikt når langrennar Marit Myrmæl i siste utgåve av bladet (SkiSport 7/2008) kliner til med alpinbakkane i Kvitfjell som ’mitt skisted’. Korkje Falun, Lahti, Oberstdorf eller Holmenkollen når opp. Kvitfjell punktum. Etter at ho sette frå seg skia i uthuset 23. april 1984 (!), hadde ho ikkje ski på beina før ho vart invitert til eit seminar i Kvitfjell vinteren 1989. Langrennsski prøvde ho ikkje att før sist vinter! Lese, lese, lese; men kva er forklaringa? For det må då finnast ei plausibel forklaring på at Marit så til dei grader var eh, metta på langrenn våren 1984? Arrgh, sett utanfor stafettlaget, altså! Etter stafettbronse i OL i Lake Placid (1980), saman med Brit Pettersen, Anette Bøe og Berit Aunli, bar det ut av laget, gitt. Korkje langrennsjentene sitt stafettgull i VM i Holmenkollen (1982) eller OL i Sarajevo (1984) fekk ho vere med på. Men så hevdar ho at ho eigenleg ikkje var sur så lenge. Ikkje så dritlei. Ikkje så klar for å gjere heilt andre ting, heller... Og jobba innanfor idretten har ho jo gjort!

–Uff, du er vel bra sliten etter ei hard helg, vel? –Jau, det kjennest i grunnen som ekstra sterke veksesmerter. –Du er ikkje litt lei alt dette, no då? Eg meiner, du seier vel ifrå viss du merkar at det vert tungt... –Lei nei, nei, ikkje lei, berre pumpa. Såg du forresten frisparket mitt? Skal du nærare krysset, endå tettare opp i vinkelen, må du fyrst skaffe deg ein mindre ball, hehe...