Den vakre dialogen

14-åringen kjem heim og vil gjerne ha foreldra med på å sjå James Bond-film. Casino Royale kom i 2006 og er den 21. offisielle Bond-filmen. Sjølv såg eg filmen med 4-5 trivelege Leikangerkarar på Sogndal kino då han kom, og truleg har eg sett alle dei andre òg. Filmen syner Bond sitt fyrste oppdrag, men er presist tilpassa dagens teknologi, reisetempo og alt du trur. Mange flotte destinasjonar verda over vert avlagt vitjing under jakta på ein riking som medverkar til å finansiere terror. På kort tid er me innom Praha, Lahore i Pakistan, Mbale i Uganda, Madagaskar, London, Bahamas, Miami og Venezia. Klart me vil sjå han!

Etter å ha sabotert eit bombeangrep, fer Bond (Daniel Craig) til Montenegro for å freiste å slå Le Chiffre, som fienden heiter (danske Mads Mikkelsen), konkurs under ei vitjing på casinoet. LeChiffre må til slutt sjå seg slegen i eit realt pokerslag med 140 mill. pund i potten. Under oppdraget får James hjelp av MI6-agenten Vesper Lynd (Eva Green). Ho fangar så til dei grader merksemda hans. Og eh, vår. Iallfall den gongen på kinoen i Kulturhuset i Sogndal. Når pokersigeren er vel i hamn, er det tid for middag med sylskarpe og samstundes mjuke og lett sjenerte Lynd.

Det er her me går inn. James får drinken sin, og uttrykkjer nøgd at han er nærast perfekt miksa. Shaken, not stirred, må vite. –You know, I think I’ll call that ’a Vesper’, glepp det or han. –Because of the bitter aftertaste? Vesper spør og verkar usikker i høve korleis ho skal tolke slikt eit kompliment frå James. –No, kjem det kontant, because once you’ve tasted it, that’s all you want to drink. Ho ler kledeleg forlegen og er tydeleg smigra. Han innser at det er best å la det heile vere ein humoristisk kommentar, dog med eit underliggjande og alvorsamt snev. –I thought that was quite a good line, prøver han seg. –It was a very good line! Ho ynskjer no vel at det heile ikkje berre er tull og tøys, sjølvsagt gjer ho inst inne det. –But you’re laughing at it, kjem det herleg anklagande frå James. –Not so much of it as of you, seier ho medan blikka møtest. Stemninga balanserer finfint, og me kosar oss i sofaen. 14-åringen litt flau.

Nokre dagar seinare, etter at James har vore fanga og tøft handsama hjå Le Chiffre, treffest James og Vesper att på eit sjukehus i ekstremt vakre omgjevnadar i Montenegro. James har nokre dagar attom seg i koma. Men kviknar fort til, må vite. Dei snakkar saman med mjuke røyster, og Vesper har tydeleg vore der nokre dagar og venta på at James skulle vakne. –I cannot resist waking you. Ho er letta, men strir med klump i halsen over endeleg å kunne utveksle ord med han – og ikkje berre kviskre til han. Ho held fram: –And everytime I do, you look at me as if you haven’t seen me in years. In a way that makes me feel reborn.

Rekneskapsføraren Mr. Mendel kjem til dei på benken i den vene parken for at James skal stadfeste overføringa av sine nyvunne 140 millionar pund til den britiske regjeringa. Miss Lynd vert overrumpla over at passordet James nyttar nettopp er V-E-S-P-E-R. Og medan ho strir med overveldande kjensler, brest det ei ny demning: -I just want you to know, that if all that was left of you was your smile and your little finger, you’d still be more of a man than anyone I’ve ever met. James let seg vippe av pinnen ein augneblink, og denne gongen er det hans tur til å tøyse det heile bort. Vesper skjønar, og seier resignert: –Hm, you’re not going to let me in there, are you… Det er ikkje naturleg å ha spørjeteikn på slutten av replikken hennar, merkar eg. Andletet uttrykkjer at ho angrar på sin uttalte lidenskap. –You’ve got your armour back on, and that’s that, sler ho fast. Då skjer det. James lenar seg fram, og har tydeleg teke ei avgjerd. –I have no armour left, 'cause you’ve stripped it from me. Det kjem som ein punch i mellomgolvet. –Whatever is left of me, whatever I am, I’m yours. Litt ulikt helten dette, jamen.

James restituerer seg nokre dagar til, og scena ovanfor heng liksom litt i lufta. Vesper pleiar han, og her er eit friminutt i filmen eg sjeldan har sett i ein Bond-film. Vesper har tydeleg dårleg samvit for eitt eller anna, og då James uttrykkjer overrasking over at kompisen Mathis faktisk har samarbeidd med Le Chiffre, spør ho ottefullt om James trur alle i røynda har noko å skjule. –Yes. Everyone. Everyone except you, kjem det kontant. –I wonder if that’s why I love you? Spør han. –You love me? Ho kjenner at dette har ho slett ikkje venta nett no. –Enough to quit and float round the world with you until one of us has to find an honest job. –But you’re serious. Ho kan knapt tru det.

–Like you said, when you do what I do for too long, there won’t be any soul left to salvage. I’m leaving (this job) with what little I have left. Is that enough for you? Vilkårslaus og vakker dialog, må vite. Og verd ein bloggpost, gitt.

Kjeringi Open - ein reklame

Komande laurdag skjer det i Leikanger, og eg har tru på ein minnerik dag til fjells. Rett nok som skismurjar. Kone og eldsteson har teke på seg langrennsetappen på kvar sine lag, og då vert det å smake på stemninga ved veksling i Damefall - som støtteapparat. Aj, men spanande det òg.

Sjølv nådde eg ’fremste Kjeringi’ saman med eldsteson førre søndag, og eg er særleg imponert over snøforholda. Framleis utruleg flott oppe, og skiføret bør nyttast av fleire dei vekene me har framføre oss! Kjeringafjellet er generelt direkte innbydande, og jamen høyrer eg at det er over 600 påmelde til det store Rennet eller Løpet (må i alle høve skrivast med stor førebokstav!).

For utanbygds bloggarar: Kjeringi Open går frå høgste fjelltoppen i Leikanger kommune og ned til kaien ved Sognefjorden. Rennet byggjer på eit multisportkonsept som har i seg heile fire disiplinar. Den krevjande fjelltelemarketappen fører løparane frå toppen av Kjeringi (1314 moh.) ned til området ved nemnde Damefall (om lag 500 moh.). Her står det ei rekkje ivrige langrennarar klare til å ta over stafettpinnen. Eller rettare sagt; den digitale stafettbrikka. Langrennsløypa er ei relativt lett, men likevel fin sløyfe i området ved lysløypa på Øvstestølen. Etter 4-5 km. er det veksling til überklare nedoverspringarar. Springeetappen tek i år truleg til ved parkeringsplassen på Kleppa (rundt 300 moh.), fordi snøen ligg heilt ned, og tek laga ned til siste etappe som er veg-, terreng- og eh, hagesykling. Vekslinga her er lagt til Leikanger barneskule. Eit lettare kaotisk og overfylt sykkelstativ vert på ein halvtimes tid tømt når løparane grapsar tak i næraste sykkelstyre og set utføre ned mot Henjaelva.

Eit krevjande renn for deltakarane, dette, særleg for dei som skal starte på toppen. Ein tretimars skitur på feller og med solid sekk på ryggen startar for dei fleste ved 09.00-tida. Dei som er påmelde som 'superkjering', og som altså skal ta alle fire etappane i ein jafs, må plassere ut sykkel, joggesko og langrennski på turen oppover. Og obligatorisk matstogg halvegs oppe; i Discohòla. For vår del har me vel eigenleg meir enn nok med å kome oss opp i fyrste vekslingsområde til i 11-tida, slik at miksing av ei god klisterblanding kan ta til.

-Det året eg hadde aller best ski under oppvarminga fram mot det tenkte starttidspunktet, var same året som fyrsteetappen på laget mitt måtte bryte, kjem det frå halvmotivert kone. Jau takk, hugsar godt det. Når fyrstemann ned frå Kjeringafjell nærmar seg, og speaker melder frå med dramaturgisk røyst, brukar det gå eit lettare angstprega sus gjennom hopen av spente langrennarar. Moment of truth, verken meir eller mindre. Slik var det også det året. I den augnebllinken fyrste laget hadde veksla, byrja alle å vente på sin startmann. -Han kom jo berre faan ikkje, mimrar kone. -Rett nok var det ingen falske voner om at han skulle vere blant dei fremste, men likevel... Når nest siste langrennar hadde lagt ut på sin tur, var det berre å innsjå det. -Der og då gjorde me familievedtak på å prioritere Skarverennet deretter, du hugsar vel det? Kone legg ikkje skjul på at det var gjevt å starte skulder-ved-skulder med Therese Johaug, Astrid Urenholdt Jacobsen og Marit Bjørgen i fjor. I år vart me for seine med påmelding. Alle tog var fulle. Både frå Vossesida og Geilosida. Eldsteson fullførte også Skarven med stil i fjor, og meiner ei løysing kan vere annakvart år. -Bra framlegg, eldsteson, diplomatisk som meg, du.

Etter ein lang og kronglete sykkeletappe kjem anten fyrste superkjering eller fyrste lag i mål på ærverdige Hanahaug som vinnar av Kjeringi Open 2008. Så vil eg protestere på at den offisielle badesesongen i Sognefjorden startar nett denne dagen. Sjølv om nokon har funne ut at rennet ikkje er heilt, heilt over før ein er nedi fjorden (som må seiast å vere nærast full av smeltevatn no) med heile sin vinterbleike corpus...

Skeiserenn

Med fare for å vere i overkant dilettantisk, vil eg slå eit slag for eigenart, særpreg og individuelle kvalitetar. Du veit, det om å vere jamn, blid og NØGD med den ein er? Ok, så er ikkje desse tankane noko som har kome av seg sjølv – her og no. Nei, nok ein gong får eg skulde på gode Olav H. H. Diktet ’Skeiserenn’ er truleg kvintessensen av det som er sagt over. Det går an å leve enkelt og godt i sitt eige tempo, ja, kanskje er det nett det som gjev størst meining? Eller er det nettopp gleda over å vinne som er den største av alle kjensler? Hmm, eg er faktisk ikkje heilt sikker. Ein må iallfall ikkje verte så nøgd at ein ikkje lenger er nyfiken, kunnskapssvolten og kamplysten. Det siste trengst innimellom, det òg, eg veit så vel. Hermed meddelt:

Du startar i lag med storskridaren.
Du veit du ikkje kan fylgja han,
men du legg i veg
og brukar all di kraft
og held lag ei stund.
Men han glid ifrå deg -

glid ifrå deg, glid ifrå deg -

Snart er han heile runden fyre.

Det kjennest litt skamfullt med det same.
Til det kjem ei merkeleg ro yver deg,
kan ikkje storskridaren fara!
Og du fell inn i di eigi takt
og kappestrid med deg sjølv.
Meir kan ingen gjera.

Olav H. Hauge sitt vene dikt ’Skeiserenn’ finst i samlinga ’Dropar i austavind’ frå 1966.

Bygdejentenes dilemma

Bygdene slit med at ungdom, og då særleg unge bygdejenter, ikkje flyttar til bygda etter fullført høgare utdanning. Men kven er desse bygdejentene, og kva valmoglegheiter har dei eigenleg? Som student hugsar eg at dei gode bygdejentene, med velklingande dialektar av ymse slag, alltid òg var mellom dei flinkaste. Rett og slett drivande dyktige. Reflekterte og til og med kritiske til stoffet vi arbeidde med. Sjølv hadde eg som regel meir enn nok med å ta inn over meg ny kunnskap, lage kodar og hugselister. Til dømes for å memorere dei 12 mest vanlege tilnærmingsmetodane Dei sameinte nasjonane (SN) nyttar i internasjonalt fredsmeklingsarbeid. Slikt er statsvitskapen full av. Blindern full av. Det er i og for seg interessant nok, men etterkvart kom gleda ved å diskutere og krangle for fleire av oss. Gjerne med bygdejenter...

Som med Guri frå Vinstra. Ho meinte fredsmeklingsmetodane ikkje var tidsriktige i høve ’moderne internasjonale konfliktar'. Ho la breisida til i kollokviegruppa for å forklare oss andre at Norsk utanrikspolitisk institutt (NUPI) allereie var i ferd med å føreslå fleire nye tilnærmingar for Jan Egeland, Terje Rød-Larsen og andre i felten. -Kvifor i helsike skal me då berre drøfte dei 12 metodane i boka? -Nei, eh, sei det...

Eg tenkte at dette pinadø er dei mest attraktive unge talenta som er på veg inn i arbeidsmarknaden. –Ikkje spøk å konkurrere med dei, nei! –Ein sunn bygdebakgrunn med idrettsliv, song og musikk, 4H – og eit openbert krav om å ta sjølvstendige initiativ for å få til noko som helst anna enn å streife rundt Esso-en. Slikt gjer jo desse bygdedamene uslåelege, grubla eg. Akkurat passe nyfikne på det urbane livet (og framleis litt etterliknande i høve byjentene), men samstundes stolte av bygdebakgrunnen sin. Dialekten og heimstaden sin. Identiteten sin.

Særleg i Oslo er desse attraktive talenta i dag ettertrakta arbeidskraft. Og; dei har ofte valmoglegheiter innanfor fleire utdanningsrelevante stillingar. Arbeidsplassane på bygda er på si side i for stor grad knytte til ein yrkesfagleg utdanningsbakgrunn. Ein del av dei er gjerne i tillegg typiske mannsdominerte yrke (og jo; det er faktisk adekvat å nemne!).

Kampen om bygdejentene er såleis ikkje ein enkel ein. Men bygda har ein særs viktig føremon i denne kampen; nemleg at bygdejentene sjølve helst YNSKJER å flytte hit! Nye levekårundersøkingar gjennomført av Statistisk Sentralbyrå syner nettopp det. Huoghei, den mest avgjerande drivkrafta er til stades, jo! Det står altså ikkje på lysta på bygda! Det handlar difor om tilrettelegging. Rett nok ei monaleg utfordring, det òg, men ei slik utfordring er til for å gripast. Med begge hender!

–Utdanning må løne seg, også på bygda. Huskona er klar. –Om folk jobbar i kommunal eller privat sektor er i og for seg det same. Men i røynda er det slik at kunnskapsbasert forretningsverksemd i mange tilfelle ikkje har såkalla marknadsmessige føresetnader for å bli drivne kommersielt på bygdene. –Men ein del kommunale stillingar krev høgare utdanningsnivå, både stillingar knytte til forvaltningsorgan og reine yrkesstillingar, prøver eg meg. –Jo, men kor mange bygder har bruk for to nye juristar eller ein sosialantropolog og ein bioingeniør eller ein samfunnsøkonom og ein psykolog eller ein siviløkonom og ein organisasjonsteoretikar, samstundes då? –Arrgh, ser den.

Og me nærmar oss bygdejentenes dilemma. Rundt kjøkenbordet denne gongen: –Mange av dei har jo høgare utdanning, og den ynskjer dei sjølvsagt å nytte. -Ja, og i studietida knyter svært mange av dei band (som ikkje let seg knyte opp så lett) til velutdanna karar frå byen – eller frå ei anna bygd. Lat oss seie desse karane let seg overtale til å satse på Sogn og Fjordane. Då trengst det ikkje ein, men to utdanningsrelevante arbeidsplassar her. –Og toåringen, som kom nett litt tidleg, medan dei begge var studentar, har bygda plass til han, då? –Og hus, ja. Får dei tak i eit husvære til å leige, for å teste ut bygda, meiner eg, og som ikkje er så ulikt kjellarhusværet dei har leigd ovanfor Østensjøvannet? –Hmm... Men kor ofte kan dei unne seg ein tur attende til Oslo for konsert med Pearl Jam på Rockefeller, då? –Ja, og kva kostar det ekstra å fly til Manchester eller Barcelååna frå Haukåsen? Sett i høve til å ta 17 min. flytog til Gardermoen for å dra på langweekend (slik kamerat Jo-Petter og dei kan)?

Mykje semje, gitt, men kven talar snart BYGDA si sak her no? TO BE CONTINUED...